Aandeelhoudersactivisme, een wereldwijde trend

Aandeelhoudersactivisme is niet langer een Angelsaksische aangelegenheid maar een wereldwijd fenomeen. Maar zijn die activistische aandeelhouders werkelijk alleen uit op de val van een bestuur of is betrokkenheid bij de koers van een onderneming juist meer dan gewenst tussen het gros van aandeelhouders, de passieve institutionele belegger?

Elke aandeelhouder, van kleine particulier tot institutioneel belegger, uit Nederland, China of de Verenigde Staten, die zijn vergaderrechten gebruikt om zijn gelijk te halen bij het bestuur of de andere organen van een beursfonds, is een aandeelhoudersactivist. Aandeelhoudersactivisme, het actief beïnvloeden van het beleid en de koers van een onderneming is een typisch Amerikaans en Brits fenomeen. In de Verenigde Staten en Groot-Brittannië heb je de meeste beursgenoteerde bedrijven. Toch is het werkterrein van aandeelhoudersactivisten al lang niet meer beperkt tot Angelsaksische bedrijven.

Sterker dan ooit
Activistische hedgefondsen uit de Verenigde Staten en Groot-Brittannië hebben vorig jaar maar liefst bij 120 Europese en 423 Amerikaanse bedrijven geïntervenieerd, zo blijkt uit cijfers van onderzoeksbureau Activist Insight[i]. Dat is een toename van 30 procent ten opzichte van vijf jaar geleden, het jaar dat Activist Insight voor het laatst onderzoek deed. Zakenbank Lazard[ii] berekende dat activisten in 2017 ruim 45 miljard dollar hebben aangewend voor hun activiteiten rondom aandeelhoudersactivisme, dubbel zo veel als in het jaar daarvoor. Jim Rossman van Lazard geeft in een interview met het zakenblad Forbes[iii] aan dat aandeelhoudersactivisme ‘sterker is dan ooit’.

Wereldwijde trend
Het is duidelijk, de cijfers liegen er niet om: er is sprake van een wereldwijde trend, een toenemend aandeelhoudersactivisme. Maar waarom beangstigen dit soort activisten dan het bestuur van internationale ondernemingen? Waar veel besturen voor vrezen is in de eerste plaats dat deze aandeelhoudersactivisten met hun pogingen invloed uit te oefenen de autonomie van de directie aantasten. Ze bemoeien zich rechtstreeks met het beleid. Aandeelhoudersactivisten wenden hun invloed daar waar mogelijk. Meestal doen ze dat op een vriendelijke manier, bijvoorbeeld met een brief aan het bestuur, maar soms schromen zij niet de weg naar de rechtszaal te zoeken.

Papieren tijgers
De mogelijkheden die aandeelhoudersactivisten hebben om invloed uit te oefenen bestaat uit drie categorieën: juridisch, financieel en publicitair. Onder de juridische mogelijkheden is het stemrecht het meeste invloedrijke middel van alle overige vergaderrechten: het agenderingsrecht, het aanwezigheidsrecht en het recht om het woord te voeren tijdens de vergadering van aandeelhouders. Op papier zijn dat machtige middelen, maar in de praktijk blijken het papieren tijgers. Het is niet eenvoudig voor een individuele aandeelhouder om zijn stem te laten horen. Het verschil tussen gelijk hebben en gelijk krijgen moet dan op een andere manier worden bewerkstelligd: de financiële en publicitaire mogelijkheden. Een beursfonds dat de wens van kapitaalverschaffers negeert, kan er niet per definitie op rekenen dat diezelfde aandeelhouders wel met het benodigde kapitaal zullen bijspringen in tijden waarin het bestuur daarom vraagt. Ook het beeld in de media van een bestuur dat de wens van haar aandeelhouders negeert zullen bestuurders te allen tijde willen vermijden. Hoe dit beeld ook afwijkt van de realiteit.

Ondergewaardeerde bedrijven
Aandeelhoudersactivisten hebben vaak hun eigen opvattingen over het financiële beleid van een bedrijf. Aandeelhoudersactivisme richt zich bijna altijd op ondernemingen die met hun beurskoers en hun winst minder goed presteren in vergelijking met hun concurrenten. Zij mikken op zogeheten ondergewaardeerde bedrijven. Aandeelhoudersactivisten zien bij deze fragiele ondernemingen kansen om snel hun wensen verzilverd te zien krijgen. Maar wat wil de aandeelhouderactivist uiteindelijk? Wat is het ultieme doel van hun interventies? Aandeelhouderactivisme heeft niet alleen een focus op het eigen financiële belang, zoals ingrepen van het bestuur waardoor de koers gaat stijgen, kostenbesparende maatregelen, een overname die extra liquide middelen oplevert of het samenvoegen van onderdelen om de lopende kosten te verminderen. Aandeelhoudersactivisme leidt ook tot de benodigde scherpte bij bestuurders. En dat versterkt een onderneming alleen maar. In de media wordt vaak het beeld geschetst dat aandeelhouderactivisten als bloeddorstige monsters uit zijn op de complete verkoop van een onderneming of het afstoten van minder presterende onderdelen. Alles is geoorloofd, zolang het maar geld oplevert.

Rentmeesterschap
Sla de kranten erop na en aandeelhoudersactivisme wordt standaard als een bedreiging van ondernemingen geschetst. Maar dat beeld is niet altijd zo negatief geweest. De houding van ondernemingen tegenover aandeelhoudersactivisme is door de jaren heen aan schommelingen onderhevig. Betrokkenheid van aandeelhouders wordt namelijk in zijn algemeenheid wél gezien als iets wenselijks. Zo beleggen institutionele beleggers in zeer veel fondsen. Elk van de grote Nederlandse pensioenfondsen bijvoorbeeld, belegt zijn vermogen in duizenden verschillende fondsen, waaronder alle AEX-fondsen.

Zij zijn niet in staat zelf een scherpe analyse te maken en zich een gegrond oordeel te vormen over de kwaliteit van het gevoerde beleid, de koers van een bedrijf, de strategische keuzes of de agendapunten bij elk van die beursfondsen. De roep om meer stewardship, rentmeesterschap, in de zin dat aandeelhouders actief en op verantwoorde wijze gebruikmaken van hun stemrecht klinkt nog altijd door in de bestuurskamer. Natuurlijk is er een discussie mogelijk welke invloed verantwoord is. Maar het feit dat meer betrokkenheid van aandeelhouders wenselijk is, doet nog altijd opgeld.

Het kan sommigen verbazen dat de passiviteit van het gros van de beleggers die samen 94 procent van het aandelenkapitaal op de wereld bezitten, minder vaak het nieuws haalt dan het feit dat een handvol activisten hun mening duidelijk ventileert. De angst onder bestuurders dat ook hun bedrijf ten prooi valt aan aandeelhoudersactivisme is dan ook niet altijd gegrond. De wereldwijde trend naar aandeelhoudersactivisme heeft ook een positieve kant. En dat wordt te vaak vergeten.

Bronnen

[i] Active Inside
[ii] Lazard
[iii] Forbes