Wat zijn gekruisde bestuursmandaten? En hoeveel bestuursmandaten is te veel?

Sommige (gewezen) ondernemers of managers nemen tegelijkertijd een hele rits bestuursmandaten in verschillende bedrijven op. Want bedrijfservaring, sectorkennis, sociale vaardigheden en een uitgebreid eigen relatienetwerk zijn gewaardeerde competenties in een bestuursraad.  Maar wat zijn hier de eventuele restricties of onverenigbaarheden?

Maximum?

Wettelijk is er geen strikt maximum bestuursmandaten per persoon bepaald. Dat leiden we ook af uit de indrukwekkende rangschikkingen van ‘aantal mandaten per bestuurder’ die af en toe in de krant verschijnen. De werklast van het ene bestuursmandaat kan overigens nauwelijks met een ander vergeleken worden. Toch zijn sommige waarnemers en stemadviesbureaus voor aandeelhoudersgroepen beducht voor bestuurders die ‘te veel’ bestuursmandaten zouden opnemen. Naarmate dat aantal toeneemt stijgt ook de kans op belangenvermenging enerzijds en bestuurlijke onzorgvuldigheid anderzijds…

Codes

De Nederlandse code zegt hierover in artikel III.3.4: Het aantal commissariaten van één persoon bij Nederlandse beursvennootschappen is zodanig beperkt dat een goede taakvervulling is gewaarborgd en bedraagt niet meer dan vijf, waarbij het voorzitterschap van een raad van commissarissen dubbel telt.

Bij de laatste consultatie had de Commissie zich afgevraagd of die regel moest worden aangepast. Uit de uitleg leren we dat het hier niet zozeer gaat om het vrijwaren van de onafhankelijkheid. Dat maximum moet enerzijds bijdragen tot een grotere algemene diversiteit. Anderzijds kunnen de commissarissen zo voldoende tijd vrij maken voor de goede uitoefening van hun functie.

De vernieuwde bepaling 5.4. in de Belgische Governance code 2020 heeft een gelijkaardige strekking: Niet-uitvoerende bestuurders worden terdege bewust gemaakt van de omvang van hun plichten op het ogenblik dat zij zich kandidaat stellen, voornamelijk wat de tijdbesteding in het kader van hun opdracht aangaat, waarbij ook rekening gehouden wordt met het aantal en het belang van hun andere engagementen. Niet-uitvoerende bestuurders mogen niet meer dan vijf bestuursmandaten bekleden in beursgenoteerde vennootschappen. Eventuele wijzigingen in hun andere relevante engagementen en in hun nieuwe engagementen buiten de vennootschap, worden te gepasten tijde aan de voorzitter van de raad gemeld. 

Wat het aantal mandaten betreft geldt dus de regel dat een bestuurder of commissaris maximaal vijf mandaten in beursgenoteerde vennootschappen mag opnemen. Elke bestuurder moet er over moet waken dat hij of zij voldoende tijd kan besteden aan alle mandaten. En de raden van bestuur dienen de medewerking en tijdsbesteding van hun bestuurders kritisch te evalueren.

Wat nu met de beperkingen op het soort mandaten?

Zelfde sector?

Als u bestuurder bent in bedrijven die elk voor zich actief zijn in totaal verschillende branches is er nauwelijks een probleem. Maar wat als die ondernemingen tot dezelfde sector behoren en/of elkaars concurrent zijn of kunnen worden? Omdat de bestuurder in dergelijke gevallen over vertrouwelijke en gevoelige informatie zal beschikken, moeten de bedrijven dit zeker vermijden.  Want bestuurders kunnen moeilijk tegelijk loyaal zijn naar twee concurrerende bedrijven.

CEO met extra mandaat?

Algemeen wordt er min of meer aanvaard of gedoogd dat een CEO van een beursgenoteerd bedrijf of een grote organisatie één extern bestuursmandaat opneemt. Het kan nuttig en interessant zijn om in een totaal andere branche de blik te verruimen en er extra (bestuurs)ervaring op te doen. Maar hij/zij moet toch vooral beschikbaar blijven voor het eigen bedrijf en dus zeker de toestemming vragen van zijn raad van bestuur.

Sommige CEO’s nemen meerdere mandaten op. Hopelijk is hun raad van bestuur goed op de hoogte van de consequenties en de tijdsbesteding van deze bijverdienste. Dit is opnieuw een topic voor de evaluatie van de raad van bestuur. Elk geval moet afzonderlijk beoordeeld worden. 

Gekruiste mandaten?

En wat als twee bestuurders elkaar in twee (of meer) verschillende bestuursraden ontmoeten? Onafhankelijke bestuurder Jan van onderneming A bevindt zich beter niet in een situatie waarin de gedelegeerd bestuurder Piet van onderneming A tegelijk ook onafhankelijk bestuurder is bij het bedrijf B dat Jan zelf leidt.  We voelen al met onze ellebogen aan dat een ‘gekruist mandaat’ geen toonbeeld van onafhankelijkheid kan zijn. Een dergelijke ‘collusie’ kan  immers een belangrijke bedreiging vormen voor de kritische ingesteldheid van die ‘onafhankelijke bestuurders’. Nochtans deden dergelijke situaties enkele decennia geleden hier in Vlaanderen nauwelijks de wenkbrauwen fronsen. Het was in de pioniersjaren van het deugdelijk bestuur voor bevriende bedrijfsleiders niet ongewoon om als onafhankelijk bestuurder in elkaars raad van bestuur te gaan zetelen.

Zo een bestuurder kan alleszins niet de kwalificatie “onafhankelijk” dragen. Want om als onafhankelijk bestuurder gekwalificeerd te kunnen worden mag een bestuurder “geen lid zijn van het uitvoerend management van een andere vennootschap waarin een lid van het uitvoerend management van de vennootschap zetelt in de hoedanigheid van een niet-uitvoerend bestuurder, en geen andere belangrijke banden hebben met uitvoerende bestuurders van de vennootschap uit hoofde van functies bij andere vennootschappen of organen. ( bepaling 3.5 §8 in Belgische Code)

De kans op een belangenconflict is levensgroot bij gekruiste mandaten en dat moeten de betrokken bestuurders dus zeker melden aan hun raden van bestuur… Sowieso zullen alerte journalisten van zakenkranten daar terecht vragen over stellen.

Antitrust

In de Verenigde Staten is de kwestie van wat daar “interlocking directorates” heet, ook een punt van aandacht. Daar zijn kruisende bestuursmandaten vooral een ‘antitrustkwestie’. Met het verbod op een “concurrentieverstorende coördinatie” wil men er voorkomen dat bepaalde ondernemingen de stabiliteit van de financiële markt zouden kunnen verstoren.

Bedrijven hebben daar een “interlock” als ze minstens één gemeenschappelijke bestuurder hebben. Ze hebben een onrechtstreekse interlock als ze elk een bestuurder hebben in een derde bedrijf. Sectie 8 van de Amerikaanse antitrustwet, de Clayton Act, verbiedt de “interlocking directorates” in twee met elkaar concurrerende bedrijven in dezelfde sector. Het is daar voor een bestuurder wettelijk verboden lid te zijn van meer dan één raad van bestuur binnen dezelfde sector. Want als de twee betrokken ondernemingen zouden fusioneren of  de een de ander zou overnemen zou er een situatie ontstaan die in strijd is met de antitrustwetten.

“Kruisverbanden tussen bestuurders en managers zijn eigenlijk onverenigbaar met de principes van deugdelijk bestuur.”

Diversiteit

Het goede nieuws is dat de ideeën hierover spontaan aan het evolueren zijn. Vroeger deed men hier dus niet al te moeilijk over in de bestuursraad. Het ging zo een beetje van ‘I will scratch your back, if you scratch mine’. Nu wordt toch meer gekeken naar competenties en karakter en is de “visvijver” waarin men zijn externe bestuurders gaat zoeken ook al gevoelig verruimd. Ook het rekruteren van al uw onafhankelijke bestuurders uit een zelfde “old boys network” wordt vandaag echt niet meer aanbevolen, wel integendeel. Bestuurders die elkaar (te) goed kennen vanuit verschillende bestuursmandaten mogen dan nog zo benadrukken dat onafhankelijkheid vooral een ‘state of mind’ is, uiteindelijk gaan ze elkaar toch een beetje sparen en minder snel overgaan tot een diepe of scherpe kritiek, niet? Dynamische en divers samengestelde raden van bestuur daarentegen stappen af van het klassieke consensus-model en durven de strategische- of ethische ideeënconfrontatie aangaan.

Benoemingscomité

Ook de toegenomen transparantie van de bestuursmandaten maakt dat beursgenoteerde ondernemingen zorgvuldiger te werk gaan bij de screening van hun kandidaten. Hun benoemingscomités moeten anticiperen op gekruiste mandaten of delicate cumuls. Een zorgvuldige voorafgaandelijke doorlichting van de kandidaten en hun mandatenportefeuille is een adequate manier om delicate kruisverbanden of al te druk bezette mandatenkampioenen van meetaf aan te vermijden… Een wettelijk verbod lijkt ons dan niet echt nodig.