Corporate governance

Wat als de CEO (te) veel macht heeft?

De CEO moet erover waken dat er geen machtsmisbruik plaatsvindt

Wie beslist waarover en hoe wordt er beslist? Corporate governance gaat over de organisatie van de macht in een onderneming. Een bedrijf is geen democratie noch een dictatuur: zonder een sluitend en weloverwogen systeem van besluitvorming brengt u er dus niets tot stand. Aan de CEO wordt vaak veel beslissingsmacht ‘gedelegeerd’. Dit om de zaken vooruit te laten gaan. Maar wat als de CEO teveel macht heeft, of deze op een verkeerde manier gebruikt?

Het gevaar van macht

Van nature hebben ambitieuze mensen de instinctieve neiging om naar meer macht te streven. In het bedrijfsleven streeft men naar een geformaliseerde vorm van machtsuitoefening, met checks en balances binnen een wettelijk governancekader en met afspraken in gedragscodes. Verder vullen we dit vandaag aan met een maatschappelijke verantwoorde vorm van machtsuitoefening. Macht wordt dan een integer middel om verantwoordelijkheid in (goede) daden om te zetten.

Maar er is de kans aan macht ‘verslaafd’ te raken, of in elk geval teveel eraan te wennen en het zo vanzelfsprekend te gaan vinden. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat bij machtsuitoefening dopamine, adrenaline en testosteron vrijkomen. Macht werkt verslavend en het streven naar meer macht kan snel uit de hand lopen. Allerlei aspecten spelen dan een rol bij die drang naar aanzien, applaus, geldelijke voordelen, privileges en andere statussymbolen. Een verslaving is echter een situatie waarin iemand onvrij is. Leiders die verslaafd zijn aan macht zijn feitelijk onmachtig en machtsmisbruik leidt dan al gauw tot excessen en fraudeschandalen.

Een voorbeeld? Carlos Ghosn werd als gelauwerd topman van de autobouwers Renault, Nissan en Mitsubishi het zoveelste slachtoffer van een opgeblazen ego. Hij begon zichzelf bedrijfsmiddelen persoonlijk toe te eigenen en nam het niet meer zo nauw met zijn belastingaangifte. Het is nooit verstandig om een leidinggevende ook een ruime controle over zijn eigen toezicht en compensaties te gunnen. Want van Enron, Tyco, Worldcom e.a. leerden we dat als de tegenmacht niet goed georganiseerd is, een krachtige topman zijn bedrijf gemakkelijk kan tiranniseren. Ook de financiële (banken)crisis was trouwens grotendeels te wijten aan het onvermogen om het eigen gedrag voldoende te reguleren.

Macht hebben en macht gebruiken is niet verkeerd. Maar waar ‘gebruik’ overgaat in ‘misbruik’, begint de ellende.

Olifant in de bestuurskamer

Psychologen waarschuwen: Als uw ego wordt geprikkeld dan groeit het. Een opgeblazen ego is dé grootste valkuil voor iedere leider, want het corrumpeert zijn of haar gedrag. Een ongecontroleerd ego zal het eigen perspectief vernauwen. Men belandt dan in een soort leiderschapsbubbel waarin men alleen maar ziet en hoort wat men zelf wil geloven. Als CEO verliest men dan het contact met de mensen die men leidt. Men geraakt geïsoleerd van de bedrijfscultuur en uiteindelijk ook van de klanten en andere stakeholders.

Een dergelijke CEO redeneert vanuit de gedachte: ‘hoe minder tegenmacht, des te meer status’. Hij zal zich omringen met jaknikkers die geen risico’s of zwakten meer aan de orde durven te stellen. Hij eist alle (media-)aandacht op en gaat tot het uiterste om zijn status, zijn vergoeding en privileges te vergroten. Hij schrikt er niet voor terug om bij teruglopende resultaten de cijfers te manipuleren. Een dergelijke CEO riskeert om beslissingen te nemen die schadelijk zijn voor hemzelf, zijn mensen en zijn organisatie.

Los daarvan blijven ook talrijke managers en bestuurders veel tijd aan machtsspelletjes besteden: ze streven ernaar de eigen macht te vergroten ten koste van die van een ander. Slecht georganiseerde macht kan zelfs verworden tot ‘de olifant in de bestuurskamer’. Iedereen beseft dat er iets mis is maar niemand durft over dat taboe-onderwerp beginnen. Het openlijk praten over macht kan immers de positie van de machtigen verzwakken, een CEO zal het er dus nooit spontaan aankaarten.

Macht en leiderschap zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Een goede beheersing van het machtsspel is noodzakelijk voor het duurzaam succes van de organisatie.

Whitepaper over onboarding

Een goede relatie tussen bestuurder en bestuur, en als gevolg een open bestuurscultuur waarin zelfs ‘taboe-onderwerpen’ besproken kunnen worden, begint bij een goede onboarding. Lees onze handleiding voor het onboarden van nieuwe bestuurders. 

Aandachtspunt voor raad van bestuur

Het vermijden van deze leiderschapsbubbel en het bijhorend ego-narcisisme is misschien een onderschat aandachtspunt van deugdelijk bestuur. Bestuurders moeten vooral beseffen dat macht verslavend kan werken.

De raad van bestuur stelt de CEO aan, evalueert hem, ontslaat hem eventueel. Finaal is de CEO dus verantwoording verschuldigd aan de bestuursraad. Deze bevoegdheden vergen van de bestuurders niet alleen een sterke visie op leiderschap maar ook de moed om desnoods tijdig in te grijpen.

De bestuurders moeten de nodige “knipperlichten” installeren en het machtsonderwerp op de bestuurstafel durven brengen, bijvoorbeeld via het jaarlijkse evaluatiegesprek. Want de raad van bestuur heeft het laatste woord over hoe de organisatie met de macht van de CEO moet omgaan. Een essentieel concept hierbij blijft de idee van ‘checks and balances’. Door controles en tegenkrachten te voorzien, wordt machtsmisbruik zo veel mogelijk vermeden. Daarom ook is de zogenaamde ‘tandem’ tussen voorzitter en CEO zo belangrijk. Als de voorzitter de CEO regelmatig kan ontmoeten voor overleg zal hij ook merken wanneer de machtsdrang en de leiderschapsbubbel het van het gezond verstand overnemen. Merk dat sommigen zich in de Verenigde Staten intussen vragen beginnen stellen over de dubbele functie van CEO en ‘chairman’. Ook in Frankrijk lijkt de PDG (président-directeur-général) zijn beste tijd gehad te hebben.

Hoe macht op de goede manier gebruiken, hoe kunnen we machtsmisbruik voorkomen? 

Wat kan de CEO zelf doen?

In de literatuur vonden we enkele tips die we u als CEO graag signaleren. Want een CEO kan macht ook op een integere wijze uitoefenen om iets groters te dienen dan het eigen belang en de eigen positie. Laat u daarbij leiden door de bedrijfswaarden en de algemeen aanvaarde omgangsvormen.

  • Evalueer alle voordelen en privileges die u in uw rol worden aangeboden. Sommige stellen u effectief in staat om zeer productief te zijn. Maar sommige zijn gewoon extraatjes die alleen maar dienen om uw machtsstatus of uw ego te behagen. Overweeg welke van deze rechten u beter afschaft. U geeft daarmee een krachtig signaal naar de medewerkers.
  • Omring u met slimme en mondige medewerkers die u beloven dat ze uw ‘ego’ niet zullen voeden. Draag hen op om vooral hun kritische stem te laten horen. Ondersteun hen in hun verdere ontwikkeling.
  • Maak er een gewoonte van regelmatig na te denken over alle medewerkers die mee instaan voor het goed verloop van uw projecten en taken. Dit helpt u om een natuurlijk gevoel van nederigheid en dankbaarheid te ontwikkelen. U moet als CEO blijven inzien dat u nooit de enige oorzaak van het ondernemingssucces bent.
  • Doe regelmatig aan zelfreflectie of meditatie. Stel uzelf vaak de vraag wat macht met u doet en hoe u als leider met macht moet omgaan. Maak tijd om een nuchtere visie op macht te ontwikkelen en te onderhouden.

Moderne governance

Wat is moderne governance? Het helpen van leiders door ervoor te zorgen dat zij beschikken over de technologieën, inzichten en processen die nodig zijn om goede governance te realiseren. Lees meer over moderne governance.

Verder leesmateriaal

Board Portal Buyer’s Guide

With the right Board Portal software, a board can improve corporate governance and efficiency while collaborating in a secure environment. With lots of board portal vendors to choose from, the whitepaper contains the most important questions to ask during your search, divided into five essential categories.

AANBEVOLEN BLOGS