Hoe huidige en toekomstige governance trends het bestuursbeleid beïnvloeden

We zien dat er zich allerlei governance trends blijven ontwikkelen. De groeiende connectie met MVO of CSR is er één van. Maar is het nu ook een trend of enkel ‘wishful thinking’ dat niet alleen de KMO maar ook de multinational consequent zal kiezen voor meer maatschappelijke verantwoordelijkheid?

Almacht

Multinationals beschikken traditioneel over een grote soevereiniteit. Niet zozeer geografisch, maar qua technologie, kennis, omzet, financieel beleid en consumentenbasis. Zo bevinden zij zich op hetzelfde internationale diplomatieke speelveld als nationale overheden, de grote ngo’s en de multilaterale of supranationale organisaties. Als globale ondernemingen zijn ze machtiger dan sommige natiestaten die er soms ook nog eens economisch of sociaal afhankelijk van zijn.

Ja, de grote multinationals konden zich veel sneller globaliseren dan de burgermaatschappij. Na de val van de Sovjet-Unie en de nieuwe economische politiek van China zetten ondermeer de Wereldhandelsorganisatie de deuren wijd open voor nog meer handel en internationaal ondernemen. Door deze trend kon elke multinationale onderneming zijn oorspronkelijk land van oprichting snel ontgroeien. Ook in zijn aandeelhouderschap, aan zijn bestuurstafel, in de werknemers-, leveranciers- en klantenbestanden nam de nationaliteitendiversiteit snel toe.

Kapitaal

Door ondermeer de Euro, de fusies van vele aandelenbeurzen, de verdwijnende barrières voor het kapitaalverkeer, de verdere harmonisering van aandeelhoudersrechten, de competitie tussen financiële centra en de groei van de internationale bankenconcerns kon het investeringskapitaal zich steeds sneller en gemakkelijker over de wereld verplaatsen.

Die vele voordelen van de globalisering leidden tegelijk tot de verdere anonimisering van het kapitaal zelf. De dominante aandeelhouders van multinationals waren veelal andere grote bedrijven of beleggingsfondsen. Ze lieten zich vooral drijven door specifieke rendementseisen. Deze kapitaalverschaffers en investeerdersgroepen legden nauwelijks verantwoording af en niemand voelde zich verantwoordelijk. Soms zetten ze zelfs nationale overheden en parlementen onder druk of speelden ze hen tegen elkaar uit… Kortom, ze hoefden niet echt wakker te liggen van de maatschappelijke verwachtingen van de doorsnee burger in dit of dat land.

Maatschappij

Die trend is aan het keren. We denken hier dan vooral aan de luider wordende oproepen om een rechtmatig deel van de belastingen te betalen. Maar denk ook aan de eisen van jongeren om de milieuvervuiling (of andere externe effecten) onder controle te ouden. Denk aan de bezorgdheid voor menswaardige werkomstandigheden in alle vestigingen en bij alle onderaannemers. Denk aan het respect voor de privacy of de kinderrechten.

Soms kwam een multinational zelf al eens negatief in het nieuws. Met alle schade vandien. Volkswagen bijvoorbeeld. Of wegens de onverdroten zoektocht naar het gunstigste belastingklimaat in het meeste exotische belastingparadijs. Of wegens een in de openbaarheid gekomen lobbycampagne voor al te gunstige investeringsvoorwaarden, of wegens een malversatie van de bedrijfsleider zelf. Carlos Ghosn, de alom gelauwerde CEO van Renault-Nissan en Mitsibushi werd recent veroordeeld voor belastingontduiking en regelrechte fraude. Het was niet de eerste CEO met een te groot ego en te weinig respect voor de regels die tegen de lamp liep.

Bestuur

Ook voor multinationals geldt het principe dat een deugdelijk bestuur met evenwichtige machts- en belangenverhoudingen bijdraagt tot een duurzaam economisch succes. Qua goede corporate governance wordt uitentreuren gewezen op het belang van compliance en ‘checks and balances’. 

Uitdaging

Hoe bekomt de maatschappij dus dat de machtige internationale maar ‘naamloze’ kapitaalvennootschappen hun (maatschappelijke) verantwoordelijkheid nog meer en beter willen opnemen? Strengere wet- en regelgeving voor grote internationale bedrijven blijft aangewezen. Maar het is geen gemakkelijke noch snelle oplossing om hun medewerking te verkrijgen. Veel hangt ook af van het geopolitieke machtsblok waartoe ze behoren. 

Positieve tekenen

1. Er zijn alvast enkele hoopgevende signalen. Een van de opvallende governance trends is wel dat het bedrijfsleven in veel landen eigen vrijwillige bestuurscodes ontwikkelt en up to date houdt. Maatschappelijke verantwoordelijkheid krijgt daar een steeds prominentere plaats en een steeds concretere invulling.
2. Een andere corporate governance trend is dat er meer internationale aanbevelingen, prioriteiten of principes het levenslicht zagen. De grote principes naar meer transparantie, diversiteit en integriteit worden steeds breder aanvaard. Daarbij komt dan nog een groeiende maatschappelijke druk om verantwoord te ondernemen en allerhande milieu- en sociale normen na te leven. Denk aan duurzaamheidsrapportering en aan de SDG’s van de Verenigde Naties. In de uiterst transparante wereld van vandaag kan een bestuursraad of een managementcomité van een multinational geen duurzame band met zijn internationale gemeenschap meer opbouwen zonder een volgehouden maatschappelijk verantwoordelijk gedrag. Governance ontmoet CSR… want fout gedrag kan moeilijk verstopt worden.
3. Stilaan worden ook de curricula van management-, bedrijfskunde- en bestuurdersopleidingen verder aangepast. De internationale ondernemers, bestuurders en CEO’s van de toekomst leren er hopelijk dat leiderschap in een waardengerichte onderneming niet enkel draait om puur bedrijfseconomische criteria. Net als de publieke opinie zijn vele jonge managers gewonnen voor een waardenvol maatschappijperspectief in het ondernemen.
4. Verder zien we een trend om ook meer transparantie te bepleiten rond de fiscaliteit. Zo werkt het Global Reporting Initiative ijverig aan een Standard on Tax and Payments to Governments, terwijl CSR Europe en PWC bijvoorbeeld uitpakten met een “Blueprint for responsible and transparent tax behaviour”. Multinationals moeten echt meer openheid gaan bieden over hun strategie, hun belastingbeheersingssysteem en over de bedragen die ze per land betalen. Ook de Europese Unie zal na de verkiezingen die weg verder blijven bewandelen.

Keuze

De multinational van de toekomst moet naast de vele voordelen ook de verantwoordelijkheden van de globalisering en digitalisering willen dragen, zelfs als dat wettelijk maar moeilijk verplicht kan worden.

Het gaat vandaag niet enkel meer om winstmaximalisatie. Ook de bereidheid voldoende belastingen te willen betalen en de intrinsieke gedrevenheid om het milieu te verbeteren, om menswaardige arbeidsomstandigheden te bieden en nog andere duurzame doelen na te streven moeten hun plaats krijgen in het bedrijfsbeleid.

In het licht van de globale uitdagingen rond klimaat (die onze planeet bedreigen) en de technologische disruptie (die grote bevolkingsgroepen ongerust maken) zal het grote internationale bedrijfsleven sneller en openlijk voor een waardengedreven pad moeten kiezen. 

Leiderschap

Bovendien, het kapitaal mag dan anoniem zijn, de mensen aan de top van die bedrijven, zowel in directie als in het bestuur, hebben nog altijd een gezicht en een naam. Zij mogen en moeten rechtstreeks en persoonlijk worden aangesproken op hun sociale verantwoordelijkheid.

De huidige governance trends vragen om een nieuw type leiderschap. We volgen met belangstelling hoe mensen als Marc Benioff, Jeff Bezos, Tim Cook, Ma Huafeng, Jack Ma, Elon Musk, Sundar Pichai, Daniel Zhang en andere Mark Zuckerbergs  omgaan met de verwachtingen van hun bestuurders, stakeholders en de politieke overheden. Om zelfs zonder stringente wetgeving, maar voor de ogen van de hele wereld hun maatschappelijke rol nog ernstiger op te nemen…