Analyse van de jaarverslagen van Belgische beursgenoteerde bedrijven

Het jaarrapportenseizoen 2019 is voorbij. Tijd voor een kleine terugblik en een stand van zaken bij de Belgische beursgenoteerde vennootschappen. Waar staan we meer bepaald op het  vlak van het onderdeel ‘duurzaamheidsrapportering’?

Steeds meer verplichtingen

Een jaarverslag bestaat al lang niet meer uit enkel een gestandaardiseerde jaarrekening en een  toelichting op de cijfers volgens de IFRS-richtlijnen. Door opeenvolgende wetgevingen kwam daar steeds meer andere informatie bij. Over corporate governance wordt na enkele aarzelende beginjaren nu al vrij homogeen en transparant gerapporteerd. Samenstelling en werking van de beleidsorganen, remuneratieverslag, risicobeheersing, de verwijzingen naar de Belgische corporate governance code: het staat er allemaal in. Maar qua duurzaamheid moesten de Belgische beursgenoteerde vennootschappen pas in 2018 voor het eerst zogenaamde ‘niet-financiële informatie’ publiceren.

CSR rapportering in het jaarverslag

Wettelijk dient die verklaring van ‘niet-financiële informatie’  alleszins aandacht te besteden aan milieuzaken, sociale en personeelsaangelegenheden, de bestrijding van corruptie en de eerbiediging van de mensenrechten. Maar de vennootschappen moeten eigenlijk ook alle andere informatie bekend maken die volgens hen van materieel belang is om de volledigheid van de informatie daarover te verzekeren. Dat gaat dan over een korte beschrijving van het bedrijfsmodel en over het beleid rond de materies van de niet-financiële informatie, inclusief de zorgvuldigheidsprocedures, de risicobeheersing en de key performance indicators (KPI’s). De verklaring van de niet-financiële informatie omvat, waar het past, ook verwijzingen naar en aanvullende uitleg over de bijhorende bedragen in de jaarrekening.

De niet-bindende richtsnoeren voor de methodologie van de niet-financiële informatie -rapportage in artikel 2 van de Europese Richtlijn 2014/95/EU zijn best pittig. We spreken over een zo bondig mogelijke maar toch eerlijke, consistente, coherente en getrouwe weergave van alle beschikbare materiële en betekenisvolle  gegevens. Ze dienen een strategisch en prospectief inzicht te bieden in het bedrijfsmodel, de gekozen strategie, de context van de sector. Maar ook hun mogelijke implicaties op de bedrijfsrisico’s moeten aan bod komen. Eigenlijk gaat het om alle informatie die “bij weglating of onjuiste vermelding de beslissingen van een aandeelhouder of stakeholder zou kunnen beïnvloeden”.

Standaarden

U weet wellicht dat er momenteel meerdere valabele rapportagekaders in omloop zijn voor de niet-financiële informatie. Hier en daar wordt er al geprobeerd om die diverse duurzaamheidsverslaggevingsstandaarden met hun uiteenlopende KPI’s beter op elkaar af te stemmen. Maar voorlopig kunnen vennootschappen vrij aan de slag met verschillende standaarden. Dit zijn de meest prominente:

• Climate Disclosure Standards Board (CDSB)
• Eco Management and Audit Scheme (EMAS) van de Europese Commissie
• Global Reporting Initiative (GRI)
• International Integrated Reporting Council (IIRC)
• Sustainable Accounting Standards Board (SASB)
• Task Force on Climate-related Financial Disclosures van de Raad voor Financiële Stabiliteit (TCFD)

Praktijktoets op het jaarverslag

Bij wijze van steekproef hebben we vier willekeurige Belgische bedrijven uitgekozen om hun rapportering onder de loep te nemen: Galapagos uit de Bel-20, Melexis en Lotus Bakeries uit de Bel-Mid en Van de Velde uit de Bel-Small.

Melexis

Dit engineering bedrijf, dat ondermeer halfgeleiders produceert, bracht voor 2018 een indrukwekkend jaarverslag uit met als titel ‘Inspired engineering’. Als vijfde van de 15 hoofdstukken komt het duurzaamheidsverslag royaal aan bod over 25 bladzijden. Het draagt de titel “Ons verantwoord ondernemerschap” en begint met 5 duidelijke basiswaarden: we staan aan de kant van de klant, we hebben altijd een plan, we zorgen voor elkaar, we kennen de waarde van geld en we genieten van de weg naar succes.

De zeer gedetailleerde inhoudstafel leidt ons vervolgens ook naar de eigen gedragscode(s), de uitgebreide stakeholdermap, het HR beleid, de veiligheid en gezondheid, het sociaal engagement, de milieuverantwoordelijkheid, de toeleveringsketen, de mensenrechten en de anti-corruptie. Er is opvallend veel aandacht voor de m/v diversiteit op alle niveaus en we vinden elders ook nog 7 aparte bladzijden met de volledige GRI index. Het lijkt erg volledig en alles wijst op een ijzersterke bedrijfscultuur. Melexis streeft duidelijk  een positieve impact na voor de verschillende belanghebbenden, zowel op sociaal als op ecologisch vlak. Qua terminologie is men wel spaarzaam met woorden als duurzaam, ethisch en stakeholders.

Van de Velde

Dit familiebedrijf is gespecialiseerd in lingerie en badmode voor dames. Onder de sobere titel  “Niet-financiële rapportering: duurzaamheidsverslag” bevat het laatste hoofdstuk van het alweer erg fraai geïllustreerd  jaarverslag twintig bladzijden rapportering volgens de GRI- standaard. Op drie bladzijden daarvan wordt de GRI-index uitgewerkt. Het hoofdstuk met het duurzaamheidsverslag zelf bevat vier onderdelen:

1. Bij “Over Van de Velde” zien we relatief veel cijfers en infografieken over de afzetmarkt, de value chain, de risico’s, de leveranciers en de medewerkers (aantallen, geslacht, arbeidsongevallen, NPS scores). Er is ook hier een uitgebreide stakeholdermap en een materialiteitsmatrix uitgewerkt.
2. Het deel “Economische impact” is uiterst kort en wijst vooral op het wettelijk kader.
3. Bij “Sociale impact” verwijst Vandevelde fier naar een certificaat SA 8000 van SGS en naar een eigen ‘Ethisch en sociaal charter’. De term ‘ethisch’ komt met 81 hits in heel het rapport zeer frequent voor. Vandevelde profileert zich ook als een werkgever met respect voor de medewerkers en de arbeidswet. Ook wordt het sociaal engament via het lidmaatschap van allerlei organisaties nader geïllustreerd.
4. Het deel “Omgevingsbelasting“ tenslotte bevat een korte rapportering over zaken als grondstoffengebruik en afvalbehandeling.

Lotus-Bakeries

Dit familiaal koekjesbedrijf betitelt  zijn ‘jaaroverzicht’ met  ‘Being great in little things together’ en plaatst daarin de 24 bladzijden van het duurzaamheidsverslag als laatste hoofdstuk. Het krijgt de titel “maatschappelijk verantwoord ondernemen” met “Care for today, respect for tomorrow“ als slogan voor het eigen duurzaamheidsprogramma. Het startpunt is de materialiteitsmatrix: van de twintig topics vinden ze voedselveiligheid het allerbelangrijkste. Lotus-Bakeries gebruikt als enige uit onze steekproef de “sustainable development goals” van de UN als referentiekader. Er zijn er per pijler telkens 2 tot 4, wat leidt tot 10 verschillende SDG-nummers in het totaal. De vennootschap zet verder 4 ‘duurzaamheidspijlers’ voorop: maatschappij, medewerker, mens en milieu:

1. “We nemen onze maatschappelijke rol op”: voor Lotus betekent dat de wetgeving respecteren en onderwijsprojecten in ondermeer Afrika.
2. “Dankzij onze medewerkers maken wij het verschil”: hieronder verstaat men competentieontwikkeling, veiligheid, aangename werkomgeving en drie TOP-waarden: Teamspirit, Open dialoog en Passie.
3. “Verantwoord genieten van ons duurzaam aanbod”: bij deze pijler voelen we tussen de regels door wel een delicate spreidstand: koekjes en gebak zijn ongetwijfeld lekker en smakelijk, maar zijn ze ook gezond?
4. “Onze impact op het milieu stelselmatig verminderen”: men toont zich bezorgd over het afval, het energiegebruik, de uitstoot van CO2, de kunststofverpakkingen. Enkel voor de CO2-uitstoot zijn er enkele cijfers of concrete doelstellingen.

Galapagos

Dit farmaceutisch bedrijf zoekt en ontwikkelt experimentele geneesmiddelen en baanbrekende therapieën voor ziekten met grote onvervulde medische behoeften zoals ontstekingsziekten en fibrose. Door middel van infografieken en testimonials tracht men de technische materie van de verschillende klinische programma’s en de vele risico’s zo bevattelijk mogelijk uit te leggen. In het jaarverslag dat de titel “Think Big” draagt verschijnt het “CSR rapport” al als derde hoofdstuk – na de voorstelling van de Galapagosgroep en het R&D hoofdstuk. Galapagos  verwijst naar meerdere rapporteringstools maar naar geen enkele in het bijzonder. Het slechts 10 pagina’s tellend ‘CSR rapport’ is opgevat als een soort “engagementsverklaring” op vier aspecten:

1. “Het verbeteren van mensenlevens” staat voorop, want alles draait om gezondheidszorg, levenskwaliteit en onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen.
2. Bij “diversiteit en menselijk kapitaal” wordt het personeelsbeleid ( human capital management) en het belang van werknemerstevredenheid toegelicht.
3. Bij “bedrijfsethiek“ wordt verwezen naar ethische standpunten met betrekking tot klinische studies en naar de wettelijk vereiste charters.
4. Qua “milieu, gezondheid, en veiligheid” is de impact al zeer beperkt door de aard van de bedrijfsvoering.

Maar elk onderdeel wordt wel mooi afgesloten met een helder lijstje “realisaties in 2018” enerzijds en een lijstje “doelstellingen“ anderzijds. Galapagos is overigens ook onderworpen aan het strenge Amerikaans recht.

Vaststellingen

Uit de verslagen van vier willekeurig gekozen bedrijven uit vier totaal verschillende sectoren en met een verschillende traditie en omvang onthouden we:

• Elke onderneming heeft serieuze inspanningen geleverd om deze verplichting op een eigen authentieke wijze na te komen.
• Inhoudelijk worden de wettelijke vereisten gerespecteerd. Maar de toelichting van de zelfgekozen thema’s wordt erg creatief ingevuld, met grote onderlinge verschillen tot gevolg. De vier boeiende duurzaamheidsrapporten zijn noch qua stijl, noch qua inhoud, indicatoren, lengte of structuur onderling met elkaar te vergelijken. Soms krijgen ook minder essentiële zaken veel aandacht.
• Het valt op dat drie bedrijven hun MVO of CSR hoofdstuk in vier gelijkaardige stukken onderverdelen. Alleen Melexis gaat hier dieper en verder.

Hoe nu verder?

Uiteindelijk zal de duurzaamheidsrapportering een integraal deel (moeten) uitmaken van het jaarverslag en daar niet langer een apart hoofdstuk van zijn. Dat wordt mettertijd zeker de algemene standaard. De belangrijkste prestatie-indicatoren op sociaal en ecologisch gebied worden dan geïntegreerd in operationele dashboards en in de strategische plannings-, budgetterings- en besluitvormingsprocessen.

Dat vergt dan ook wel  een geïntegreerde manier van managementdenken om het verband tussen de verschillende bedrijfsactiviteiten, de duurzaamheidsinspaningen en de aandacht voor financiën aan te tonen. Bij elke beslissing over de bedrijfsstrategie en/of de productenportfolio wordt dan zowel de  economische waardecreatie als de duurzaamheid geanalyseerd.

In dat verband moeten we zeker de toonaangevende geïntegreerde jaarverslagen van Solvay en Umicore signaleren. Eenieder kan veel leren van deze goede voorbeelden. Anderzijds zou men ook een medewerkerspanel en/of een stakeholderpanel kunnen samenstellen om feedback te krijgen op de rapportering, zowel qua inhoud als qua leesvriendelijkheid.

Leestip

Wie nog meer wil weten over ‘Niet-financiële informatie en informatie inzake diversiteit:’ kan deze praktische brochure van het VBO downloaden.